नामाबद्दल विशेष माहिती सांगून , नामाची व्याप्ती मर्यादित करणाऱ्या शब्दाला ‘ विशेषण ‘ असे म्हणतात .

विशेषणाच्या व्याख्या :

• दामले : ” जो विकारी शब्द नामाची व्याप्ती मर्यादित करतो त्यास विशेषण असे म्हणतात .”
• चिपळूणकर : ‘ ज्या प्रातिपदिकाचा अन्वय दुसऱ्या प्रतिपदिकाशी होतो त्या प्रातिपदिकास विशेषण असे म्हणतात’ .
• कृ. पां. कुलकर्णी : गुणांचा दर्शक असे जे शब्द किंवा वस्तूंच्या विशेष्यांचे जे दर्शक शब्द असतात , त्यांना व्याकरणात विशेषण असे म्हणतात .
• ग. ह. केळकर : नामाचा गुण दाखवून त्याच्या अर्थाची व्याप्ती मर्यादित करणारा जो सविकारी शब्द असतो त्याला विशेषण म्हणतात .
• अधिक वाचा विभक्ती व त्याचे प्रकार | Vibhakti in marathi

सिद्ध विशेषण :

ज्या विशेषणांना मागे किंवा पुढे उपसर्ग अथवा प्रत्यय नासतो अशा मूळ विशेषणांचा सिद्ध विशेषणात समावेश होतो .

उदा . उंच , लहान , पिवळा , काळा

साधित विशेषण :

मूळ विशेषण सोडून इतर जातीच्या शब्दांपासून तयार केलेल्या विशेषणांना साधित विशेषणे म्हणतात .

1) नामसाधित विशेषण :

एखाद्या नामाबद्दल अधिक माहिती सांगण्यासाठी जेव्हा दुसऱ्या एखाद्या नामाचाच वापर केला जातो . तेव्हा त्यास नामसाधित विशेषण म्हणतात .

• माझ्या भावाचे कापड दुकान आहे .
• त्याच्या पायात कोल्हापुरी चप्पल आहे .
• मला सातारी पेढे आवडतात .
• अधिक वाचा सर्वनाम व त्याचे प्रकार| मराठी व्याकरण | Sarvanam in marathi |

2) सार्वनामिक विशेषण :

मूळ सर्वनामांचा उपयोग विशेषणासारखा केल्यास ती सार्वनामिक विशेषण होतात . ही विशिषणे फक्त अधिविशेषणे म्हणून वापरता येतात .

उदा . तो मुलगा , तो कावळा , ते फळ , ती मोटार .

3) सर्वनामसाधित विशेषणे :

एखाद्या नामाबद्दल अधिक माहिती सांगण्यासाठी सर्वनामाला प्रत्यय जोडून तयार केलेल्या विशेषणांना सर्वनामसाधित विशेषणे म्हणतात . ही विशेषणे अधी व विधी अशा दोन्ही प्रकारे वापरता येतात .

4) धातुसाधित विशेषणे :

क्रियापदातील मूळ शब्दाला धातू असे म्हणतात . धातूंना प्रत्यय जोडून त्यांचा नामापूर्वी विशेषणासारखा उपयोग केला जातो .

उदा. पिकलेला आंबा , रांगणारे मूल , पेटती ज्योत , वाहती नदी

5) अव्ययसाधित विशेषणे :

वर , खाली , मागे , पुढे या मूळ अव्ययांना प्रत्यय जोडून त्यांचा विशेषणप्रमाणे उपयोग केला जातो .

उदा . वरचा मजला , खालचे पुस्तक , मागील मोटार

अधिक वाचा 100+ समानार्थी शब्द मराठी | Samanarthi Shabd in marathi.

6) परिनामवाचक विशेषणे :

संख्येत न मोजता येणाऱ्या नामांपूर्वी वापरलेल्या प्रमानदर्शक शब्दांना परिनामवाचक विशेषण म्हणतात .

उदा. काही साखर , थोडे पाणी

7) समासघटित विशेषणे :

दोन स्वतंत्र अर्थ असणारे शब्द परस्परसंबंधामुळे एकत्र आल्यास सामासिक शब्द तयार होतो . अशा शब्दांचा सुद्धा विशेषणाप्रमाणे वापर केला जातो .

उदा. पंचमुखी हनुमान , एकवचनी राम , नवरात्र महोत्सव