शब्दसिद्धी व त्याचे प्रकार
मराठी भाषेत जसे मूळ शब्द आहेत तसेच इतर भाषेतून आलेले अनेक शब्द आहेत , शब्द कसा तयार झाला आहे हे पाहणे यालाच शब्दसिद्धी असे म्हणतात .
तत्सम शब्द
- संस्कृत भाषेतून जसेच्या तसे न बदल होता मराठीत आलेल्या शब्दांना तत्सम शब्द म्हणतात .
| जगन्नाथ | स्वामी | घृणा | दंड |
| उत्तम | पाप | कार्थ | सभ्य |
| संसार | कविता | अश्रू | विचार |
| तट्टिका | नृप | देवालय | उत्सव |
| राज्य | गीता | मूर्ख | राजा |
| कवि | मंदिर | मधु | गुरु |
| पिता | भगवान | होम | कन्या |
| भूगोल | महर्षि | प्रसाद | सन्मति |
| वृक्ष | धर्म | तारा | दुष्परिणाम |
| लीला | विष | संत | गंध |
| तिथी | पिंड | जल | ग्रंथ |
| मंत्र | पुत्र | पृथ्वी | प्रीत्यर्थ |
| उपकार | यथामति | घंटा | अभिषेक |
| भोजन | समर्थन | नैवेद्य | तर्क |
| भगिनी | दही | निस्तेज | दर्शन |
| सूर्य | कलश | पत्र | निर्माल्य |
| शिखर | भीति | देवर्षि | पुरुष |
| परंतु | अब्ज | पुण्य | संगती |
| प्रकाश | नयन | विश्राम | दृष्ट |
| सेना | यद्यपि | | |
अधिक वाचा – विभक्ती व त्याचे प्रकार | Vibhakti in marathiतद्भव शब्द
- संस्कृतमधील शब्द मराठीत येताना त्यांच्या रूपात बदल झाला आहे त्यांना तद्भव शब्द म्हणतात .
| तत्सम | तद्भव | तत्सम | तद्भव | तत्सम | तद्भव |
| | | | | |
| पश्चाताप | पस्तावा | अग्नी | आग | अज्ञानी | अडाणी |
| कंटक | काटा | पय | पाणी | दुग्ध | दूध |
| हस्त | हात | कर्ण | कान | चक्र | चाक |
| भगिनी | बहीण | श्वसूर | सासरा | देवालय | देऊळ |
| मूल | मूळ | मस्तक | माथा | चंचू | चोच |
| नील | निळा | मार्जर | मांजर | अरण्य | रान |
| पृष्ठ | पाठ | मक्षिका | माशी | पुत्र | पुत |
| स्मशान | मसण | मर्कट | माकड | पाद | पाय |
| कर्म | काम | ग्रास | घास | अश्रू | आसू |
| अंध | आंधळा | क्षेत्र | शेत | पंक | पंख |
| कोमल | कोवळा | पर्ण | पान | भ्राता | भाऊ |
| शीर्ष | शिर | विश्राम | विश्रांती | कुठार | कुऱ्हाड |
| शाला | शाळा | व्रण | वण | वृश्चिक | विंचू |
| मृदु | मऊ | राज्ञी | राणी | मुष्ठी | मूठ |
| पुष्प | फूल | गुड | गुळ | तृण | तण |
| सर्प | साप | शर्करा | साखर | स्वसृ | सासू |
| अंजुली | ओंजळ | उद्यम | उद्योग | धूम्र | धूर |
| पेटिका | पेटी | तक्र | ताक | विनति | विनंती |
| ग्राय | गाय | दीप | दिवा | मस्तक | माथा |
अधिक वाचा – 100+ समानार्थी शब्द मराठी | Samanarthi Shabd in marathi. देशी शब्द
- जे शब्द महाराष्ट्रातील राहिवशांच्या बोलीभाषेत मानले जातात , त्यांना देशी शब्द म्हणतात .
| घोडा | दगड | गार | कंबर |
| धोंडा | उडी | पोट | डोळा |
| लाकूड | पीठ | डोके | शेतकरी |
| वांगे | अवकळा | उनाडकी | चिमणी |
| अबोला | धपाधप | रेडा | लाजरा |
| पोरकट | बोका | लूट | अंघोळ |
| आजार | खुळा | वेडा | गुडघा |
| ढेकूण | ओढा | ओठा | डहाळी |
| चिखल | डिंक | कचरा | झोप |
| चोर | लुगडे | बाजरी | हाड |
| कंबर | पोळी | वारकरी | डोंगर |
| फटकळ | खेटर | रोग | पाऊस |
अधिक वाचा – 100+ विरुद्धार्थी शब्द मराठी | Virudharthi Shabd in Marathi .परभाषीय शब्द
संस्कृतव्यतरिक्त इतर भाषांमधूनही मराठीत शब्द आलेले असतात त्यांना परभाषीय शब्द म्हणतात .
- कानडी शब्द
- गुजराती शब्द
- इंग्रजी शब्द
- हिंदी शब्द
- पोर्तुगीज शब्द
- फारसी शब्द
- अरबी शब्द
- तामिळी शब्द
- तेलगू शब्द
- कोकणी शब्द
- फ्रेंच शब्द
कानडी शब्द
| भाकरी | अण्णा | किल्ली | चिंधी |
| चिमटा | तांब्या | काका | ताई |
| गोंधळ | कोशिंबीर | झुरळ | तूप |
| अडकित्ता | चाकरी | चिंच | दाभण |
| हंडा | टाळू | बांबू | उपीट |
| यळकोट | विठोबा | कुंची | खलबत्ता |
| तंदूर | खोबरे | गाजर | उडीद |
| गादी | चिरगूट | भंगार | परडी |
| कांबळे | विळी | आई | नथ |
| पाट | खिडकी | अप्पा | मुंडासे |
| कणीक | अक्का | गुढी | रजाई |
| उत्तापा | बांगडी | गाल | आवळा |
| लवंग | पडवळ | उसळ | खिसा |
| दोडकी | चप्पल | बोट | शिंपी |
अधिक वाचा – सर्वनाम व त्याचे प्रकार| मराठी व्याकरण | Sarvanam in marathi |गुजराती शब्द
| दादर | रिकामटेकडा | हवेली | घरजमाई |
| घी | घरी | सदरा | ढोकळा |
| शेट | खादी | मलमपट्टी | डबा |
| गर्बा | आवकजावक | दलाल | छोकरा |
इंग्रजी शब्द
| एजंट | टेबल | बस | डॉक्टर | सायकल |
| रेडिओ | टेलिफोन | सिनेमा | सर्कस | फाईल |
| स्टेशन | मास्तर | पार्सल | बॅट | बॉल |
हिंदी शब्द
| दिल | करोड | दाम | बात | भाई |
| और | बच्चा | मुहावरा | नानी | इमली |
| तपास | मिठाई | बेटा | | |
पोर्तुगीज शब्द
| बटाटा | कोष्टी | मेज | परात | साबूदाणा |
| पाद्री | तंबाखू | फणस | लोणचे | लिंबू |
| अलमारी | मेस्त्री | घमेले | हापूस | बिस्किट |
| संत्रा | इस्त्री | टिकाव | पगार | पायरी |
| पाव | तुरुंग | चावी | साबण | पेरू |
फारसी शब्द
| हकीकत | अब्रू | गुन्हेगार | दिवाणखाना | अक्कल |
| दौलत | मिठाई | सिलसिला | दरबार | बंदूक |
| जमीन | सामान | अत्तर | शरमिंदा | गुलाब |
| हुशारी | मस्करी | कागद | जमादार | फिर्यादी |
| कारखाना | तराजू | पोशाख | नोकरी | बगीचा |
| डावपेच | खलाशी | हवालदार | फैसला | किसान |
| नोकर | पेशवा | कामगार | गजल | बागाईत |
| जबरी | दवाखाना | इन्साफ | कुस्ती | पहिलवान |
| खाना | जुलूम | बाजार | मस्ती | मेवा |
| पालखी | सरदार | बक्षिस | खून | सतरंजी |
अरबी शब्द
| मेहनत | कनात | उर्फ | बदल | मकान |
| कंदील | खर्च | हुकूम | अर्ज | इनाम |
| मनोरा | पोतडी | इनाम | कफण | मंजूर |
| बाद | सुलतान | इमारत | ताकद | जाहीर |
| मुदत | मालक | तमाशा | अक्कल | |
तमिळ शब्द
| सार | मठ्ठा | भेंडी | मांजरपाट |
| टेंगूळ | डबी | चिल्लीपिल्ली | |
तेलगू
| अनारसा | टाळे | डबी | ताळा |
| गदारोळ | शिकेकाई | विटीदांडू | चेंडू |
| बंडी | किडूक-मिडूक | | |
कोकणी शब्द
फ्रेंच शब्द
शब्दसिद्धी म्हणजे काय ?
मराठी भाषेत जसे मूळ शब्द आहेत तसेच इतर भाषेतून आलेले अनेक शब्द आहेत , शब्द कसा तयार झाला आहे हे पाहणे यालाच शब्दसिद्धी असे म्हणतात .
तत्सम शब्द म्हणजे काय ?
संस्कृत भाषेतून जसेच्या तसे न बदल होता मराठीत आलेल्या शब्दांना तत्सम शब्द म्हणतात .
तद्भव शब्द म्हणजे काय ?
संस्कृतमधील शब्द मराठीत येताना त्यांच्या रूपात बदल झाला आहे त्यांना तद्भव शब्द म्हणतात .
देशी शब्द म्हणजे काय ?
जे शब्द महाराष्ट्रातील राहिवशांच्या बोलीभाषेत मानले जातात , त्यांना देशी शब्द म्हणतात .
परभाषीय शब्द म्हणजे काय ?
संस्कृतव्यतरिक्त इतर भाषांमधूनही मराठीत शब्द आलेले असतात त्यांना परभाषीय शब्द म्हणतात .
