जगातील कोणत्याही घटकाला ओळखण्यासाठी वापरण्यात येणारा विकारी शब्द म्हणजे नाम होय . उदा . वही , कागद , डोंगर

नामाची वैशिष्टे :

• नाम ही संज्ञा वस्तूवाचक आहे. अशी काल्पनिक किंवा वास्तविक असू शकते .
• नाम ही शब्दजाती विकारी असून तिला लिंगवचन विभक्तीचे तसेच शब्दयोगी अव्ययांचे विकार होतात .
• सामान्यरूप होणे हा नामाचा एक गुणधर्म आहे .
• शब्दांच्या जातीतील संख्येने सर्वाधिक असणारी शब्दजाती म्हणजे नाम होय .

सामान्यनाम :

ज्या नामाने अनेक समान गुणधर्म म्हणजे जातीचा किंवा वर्गाचा बोध होतो त्यास सामान्यनाम असे म्हणतात . सामान्यनामाचे अनेकवचन होते . सामान्य नाम परंपरेने , रूढीने किंवा व्यवहाराने मिळते . उदा . घर , मुलगी , ग्रह , तारा .

अ ) पदार्थवाचक नाम :

जे घटक शक्यतो लिटर , मीटर किंवा कि . ग्रॅम अशा परिणामात मोजले जातात / संख्येत मोजले जात नाहीत , त्या घटकांच्या नावांना पदार्थवाचक नामे म्हणतात . उदा . तांबे , पीठ , पाणी , सोने .

ब ) समूहवाचक नाम :

समान गुणधर्म असणाऱ्या अनेक घटकांच्या एकत्रित समूहाला दिलेल्या नावाला समूहवाचक नाम म्हणतात .उदा . मोळी , जुडी , ढिगारा , गंज .

विशेषनाम :

ज्या नामांनी एका प्राण्याचा , पदार्थाचा किंवा एका समूहाचा बोध होतो त्यास विशेषनाम म्हणतात . ते फक्त एका घटकापुरते मर्यादित असते . विशेषनाम एकवचनी असते . विशेषनाम हे प्रामुख्याने ठेवलेले नाम असते . उदा . गोदावरी , रमेश , ताजमहाल , सूर्य , चंद्र , गोपाल , महेश .

भाववाचक नाम :

ज्याला स्पर्श करता येत नाही , चव घेता येत नाही , डोळ्यांनी पाहता येत नाही अशा नावांना भाववाचक नाम म्हणतात . हे घटक वस्तुस्वरूपात दाखविता येत नाहीत .उदा . विश्रांती , श्रीमंती , सौंदर्य .

खालील प्रत्यय वापरुन भाववाचक नामे साधता येतात .

१) य	सुंदर -सौंदर्य , गंभीर – गांभीर्य , धीर – धैर्य
२ ) त्व	माणूस – मनुषत्व , शत्रू – शत्रुत्व , मित्र – मित्रत्व , जड – जडत्व
३) पण /पणा	देव-देवपण , बाळ -बालपण , वेडा -वेडेपणा , चांगला – चांगुलपणा
४) ई	श्रीमंत-श्रीमंती , गरीब -गरिबी , चोर -चोरी
५) ता	नम्र -नम्रता , सम – समता , बंधु – बंधुता
६) की	पाटील -पाटिलकी , माल -मालकी , आपला -आपुलकी , माणूस -माणुसकी
७) गिरी	गुलाम-गुलामगिरी , फसवा -फसवेगिरी , गाव – गावकी , माणूस -माणूसकी
८) वा	गोड -गोडवा , गार -गारवा , ओला -ओलावा , थकणे -थकवा
९) आई	नवल-नवलाई , चपळ -चपळाई , चतुर -चतुराई
१०) वी	थोर-थोरवी

वाक्यातील नाम कसे ओळखायचे ?

1 ) वाक्याचा कर्ता व कर्म नामच असते .

उदा. वाघाने ससा पकडला .

2) षष्ठी प्रत्ययाच्या ( चा,ची,चे ,च्या ) मागे व पुढे दोन्ही नामेच असतात .

उदा. आजकाल यंत्रांचा वापर खूप वाढला आहे .

3) शब्दयोगी अव्ययाने जोडलेला शब्द नामाचे कार्य करतो किंवा नाम असतो .

• सत्तेपूढे शहाणपण चालत नाही .
• पक्षी झाडावर बसला .
• अधिक वाचा 100+ विरुद्धार्थी शब्द मराठी | Virudharthi Shabd in Marathi .

नामांचे विविध उपयोग :

1) सामान्यनामाचा विशेषनाम म्हणून उपयोग :

एखद्या सामान्यनामाचा एखादी विशिष्ट व्यक्ती , स्थळ किंवा वस्तू तसेच प्राण्यासाठी उपयोग केल्यास ते विशेषनाम होते .

• आमचा पोपट कालच गावाला गेला .
• शेजारच्या कमलाबाई कालच देवाघरी गेल्या .
• आमची बेबी नववीत आहे .
• अधिक वाचा 100+ मराठी म्हणी व त्यांचे अर्थ | Marathi Mhani in Marathi.

2) विशेषनामाचा सामान्यनाम म्हणून उपयोग :

एखाद्या विशेषनामाचा उपयोग दुसऱ्याला उपमा देण्यासाठी किंवा अनेकवचन म्हणून केल्यास ते सामान्यनाम होते .

• आमची बायको म्हणजे लक्ष्मी
• आईचे सोळा गुरुवारांचे व्रत आहे .
• कालिदास हा भारताचा शेक्सपिअर आहे .
• आमच्या वर्गात तीन पाटील आहेत .
• तो केवळ कर्ण आहे .
• अधिक वाचा 150 + मराठी वाक्यप्रचार व त्यांचे अर्थ | Vakyaprachar in marathi .

3) भाववाचक नामांचा विशेषनाम म्हणून उपयोग :

भाववाचक नामांचा उपयोगसुद्धा व्यक्तीसाठी केल्यास ती विशेषनामे होतात .

• शांती ही माझ्या धाकट्या भावाची मुलगी आहे .
• माधुरी सामना जिंकली .